Na temat właściwości miejscowej sądu pisaliśmy w zasadzie na samym początku istnienia bloga. A ściślej, jak sprawdzałem historię wpisów, to dokładnie pierwszy wpis został poświęcony tej tematyce. Można się z nim zapoznać TUTAJ.

Okazuje się jednak, że wówczas tematu nie wyczerpaliśmy dostatecznie.

Bowiem dosyć często spotykam się również z problemem rozwodu pomiędzy małżonkami, którzy mieszkają za granicą. Czyli sytuacją, w której obydwoje nie mają miejsca zamieszkania w Polsce. Powstaje wówczas pytanie do jakiego Sądu należy skierować pozew o rozwód?

Zgodnie z ogólną zasadą, wyrażoną w art. 41 Kodeksu postępowania cywilnego (dalej kpc) powództwo ze stosunku małżeństwa wytacza się wyłącznie przed sąd, w którego okręgu małżonkowie mieli ostatnie miejsce zamieszkania, jeżeli choć jedno z nich w okręgu tym jeszcze ma miejsce zamieszkania lub zwykłego pobytu. Z braku takiej podstawy wyłącznie właściwy jest sąd miejsca zamieszkania strony pozwanej, a jeżeli i tej podstawy nie ma – sąd miejsca zamieszkania powoda.

Powyższa reguła nie rozwiązuje jednak tytułowego pytania, tj. jaki sąd jest miejscowo właściwy w sprawie o rozwód gdy miejsce zamieszkania obydwojga małżonków jest poza granicą Rzeczypospolitej Polskiej?

I tak, odpowiedzi na to pytanie należy poszukać w art. 45 kpc. Mianowicie, jeżeli na podstawie przepisów kodeksu nie można w świetle okoliczności sprawy ustalić właściwości miejscowej, Sąd Najwyższy oznaczy sąd, przed który należy wytoczyć powództwo.

Nie brzmi może nazbyt przyjaźnie, ale bez obaw. Poniżej opisuje jak to „ugryźć” w praktyce.

Najlepszym rozwiązaniem będzie złożenie pozwu o rozwód do sądu, który byłby właściwy np. dla ostatniego wspólnego zamieszkiwania w Polsce lub dla miejsca częstego pobytu w Polsce. Wówczas w treści pozwu, na jego wstępie trzeba będzie zawrzeć stosowny wniosek o wystąpienie przez wybrany sąd do Sądu Najwyższego z wnioskiem o oznaczenie owego sądu jako właściwego do wytoczenia powództwa.

Przykładowo jeżeli przed wyprowadzką miejsce zamieszkania małżonków było w Rudzie Śląskiej i najlepiej nadal okolice Rudy Śląskiej są odwiedzane, choćby ze względów rodzinnych, to pozew o rozwód będzie można złożyć do Sądu Okręgowego w Gliwicach. Z kolei w samym pozwie koniecznym będzie zawnioskowanie o wystąpienie do Sądu Najwyższego z wnioskiem o oznaczenie Sądu Okręgowego w Gliwicach jako właściwego do wytoczenia powództwa.

Na przedmiotowy temat wypowiadał się także Sąd Najwyższy. W postanowieniu z dnia 29 listopada 2018 r., sygn. akt I CO 119/18, stwierdził, że dopiero w razie stwierdzenia, że żadna ze stron nie przebywa z zamiarem stałego pobytu na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej (art. 25 Kodeksu cywilnego) lub poza granicami Rzeczpospolitej Polskiej ma miejsce zwykłego pobytu uzasadnione będzie oznaczenie przez Sąd Najwyższy, w trybie określonym przez art. 45 kpc, sądu, przed którym należy wytoczyć powództwo.